تفاوت GPT-4 و GPT-5 چیست؟

مقدمه: چرا بررسی تفاوت GPT-4 و GPT-5 برای کاربران ایرانی مهم است؟

در ایران و سایر کشورهای فارسی‌زبان، رشد سریع هوش مصنوعی و استفاده گسترده از مدل‌های زبانی مانند GPT، تحولی اساسی در فرایند تولید محتوا، آموزش، برنامه‌نویسی، و حتی بازاریابی دیجیتال ایجاد کرده است. با معرفی مدل GPT-5 در سال ۲۰۲۵ توسط OpenAI، بسیاری از کاربران ایرانی به دنبال درک عمیق‌تر تفاوت GPT-4 و GPT-5 هستند تا انتخاب آگاهانه‌تری برای پروژه‌های خود داشته باشند.

در این مقاله از پرشین اتومات، مرجع تخصصی تولید محتوا و ابزارهای آنلاین در ایران، به صورت مرحله‌به‌مرحله و علمی به تمامی ابعاد تفاوت این دو نسل پیشرفته خواهیم پرداخت. اگر قصد رشد در تولید محتوا با هوش مصنوعی یا بهره‌برداری از قابلیت‌های AI را دارید، این راهنما برای شماست.

جدول مقایسه کلی GPT-4 و GPT-5

ویژگی	GPT-4	GPT-5
سال معرفی	۲۰۲۳	۲۰۲۵
توانایی کدنویسی	خوب در مسائل ساده، ضعف در پروژه‌های پیچیده	قوی‌تر در پروژه‌های پیچیده (۷۴.۹٪ موفقیت در SWE-Bench Verified)
ابزارها (Tool Use)	یک ابزار، بعضاً ناپایدار	چندابزاره، اجرای هم‌زمان و زنجیره‌ای
پردازش متن‌طولانی	تا ۱۲۸,۰۰۰ توکن (در نسخه توربو)	تا ۴۰۰,۰۰۰ توکن ورودی (نسخه API)
دقت اطلاعات	قابل‌قبول اما با خطاهای گاه‌به‌گاه	کاهش ۸۰٪ خطا در FactScore
پاسخ‌های ایمن	نه‌چندان قابل‌اعتماد	تکمیل ایمن (Safe Completion)، اجتناب از خطای حساس
شخصی‌سازی پاسخ	محدود به دمای مدل و طول پاسخ	پارامترهای reasoning_effort و verbosity برای تنظیم دقیق‌تر
قابلیت توسعه	API نسبتاً بسته	پشتیبانی از ابزارهای سفارشی و API انعطاف‌پذیرتر
تعامل با زمینه قبلی	در نسخه رایگان غیرفعال/ناپایدار	حافظه فعال (در Plus و Pro)، شخصی‌سازی Context
عرضه عمومی	GPT-4-Turbo (ChatGPT Plus)	GPT-5 (در تمام نسخه‌ها؛ رایگان و پولی)

۱. ارتقاء استدلال و دقت؛ هوشمندی واقعی‌تر GPT-5

یکی از تفاوت‌های کلیدی بین GPT-4 و GPT-5، جهش قابل‌توجه در سطح استدلال و ارائه پاسخ‌های دقیق‌تر است. در حالی که GPT-4 هم درک و تولید متن خوبی داشت، اما گاهی دچار خطاهای منطقی، هالوسینیشن (خلق پاسخ اشتباه)، یا ارائه اطلاعات گُنگ می‌شد. GPT-5 با مکانیسم «تفکر درونی» پیش از پاسخ‌دهی، نتایج باورپذیرتر، منسجم‌تر و متناسب با نیاز واقعی کاربر ایرانی – از محتوای دیالوگی تا تحلیل فنی – ارائه می‌کند.

این مورد برای کسب‌وکارهای آنلاین، تولیدکنندگان محتوا، و حتی توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌های فارسی مثل اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی موبایل اهمیت دوچندان دارد، زیرا اعتماد کاربران ایرانی به داده‌های دقیق و قابل استناد وابسته است.

Safe Completion ؛ تصمیم‌گیری ایمن در مسائل حساس

GPT-5 برای نخستین ‌بار الگوریتم Safe Completion را پیاده‌سازی کرده است. این الگوریتم به مدل اجازه می‌دهد بدون خودداری کامل از پاسخ‌گویی، در سوالات پرخطر یا چالش‌برانگیز، اطلاعات کلی اما بدون ریسک ارائه کند. به خصوص در بازار دیجیتال ایران که حساسیت‌های فرهنگی و قانونی وجود دارد، این قابلیت جدید باعث افزایش امنیت و آرامش‌خاطر کاربر می‌شود.

۲. بهبود چشمگیر توانایی کدنویسی و حل مسائل پیچیده

یکی از چالش‌هایی که کاربران حرفه‌ای ایرانی پیش‌تر گزارش کرده بودند، عدم کارایی GPT-4 در پروژه‌های برنامه‌نویسی چندمرحله‌ای یا تحلیلی بود. با ورود GPT-5 و ثبت امتیاز ۷۴.۹٪ در آزمون SWE-Bench Verified، حالا برنامه‌نویسان فارسی‌زبان می‌توانند با اعتماد بیشتری از AI برای ساخت چت‌بات هوشمند، اتوماسیون یا حتی حل مسائل دیتا استفاده کنند.

• دقت در تفسیر دستور (پرامپت)
• رفع خطا‌ها و هشدار به کاربر در موارد مبهم
• طراحی و پیاده‌سازی اپلیکیشن فقط با توضیح متنی (بدون کدنویسی دستی)

به طور خلاصه، در پروژه‌های داخلی مانند ایجاد ربات تلگرام، وب‌سایت فروشگاهی، یا سیستم‌های مدیریت محتوا، نسل جدید GPT-5 کمک قابل‌توجهی به توسعه‌دهندگان ایرانی می‌کند.

۳. امکانات جدید؛ دسترسی یکپارچه به تمامی ابزارهای OpenAI

برخلاف GPT-4 که ابزارها (وب‌جستجو، تصویر، صوت و … ) مجزا و گاهی فقط در نسخه Plus قابل استفاده بودند، GPT-5 همه قابلیت‌ها را همزمان و به‌صورت یکپارچه در یک رابط کاربری ادغام نموده است:

1. تولید و ویرایش تصویر (مثل طراحی عکس با هوش مصنوعی)
2. تعامل صوتی و Text-to-Speech پیشرفته
3. مولتی‌مدیا (ترکیب متن، تصویر و صوت در خروجی)
4. کنترل دقیق‌تر بر شیوه خروجی (Template, Style, Length)

البته این پیشرفت‌ها در اکوسیستم‌هایی چون Microsoft 365 Copilot و Azure AI Foundry نیز دیده می‌شود و باعث شده کاربران فارسی زبان، چه در کسب‌وکار و چه در بخش شخصی، تجربه‌ای روان‌تر از بهره‌گیری هوش مصنوعی داشته باشند.

۴. سرعت، مقیاس‌پذیری و پردازش داده‌های طولانی‌تر

در ایران، هر روز تعداد بیشتری از وب‌سایت‌ها، استارتاپ‌ها و حتی پیج‌های شخصی در شبکه‌های اجتماعی، وارد حوزه بهترین سایت‌های هوش مصنوعی فارسی می‌شوند. برای این پروژه‌ها، توانایی پردازش حجم بالای داده یا متن طولانی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.

• در GPT-4 ظرفیت ورودی تا ۱۲۸٬۰۰۰ توکن بود – مناسب برای اکثر کارها اما دارای محدودیت.
• در GPT-5 نسخه API می‌تواند تا ۴۰۰٬۰۰۰ توکن ورودی بپذیرد. این یعنی بارگذاری و پردازش اسناد طولانی مثل کتاب یا دیتاست‌های بزرگ، به راحتی امکان‌پذیر است.

در سناریوهایی مانند تحلیل محتوای فارسی با حفظ ساختار و معنی (برای تولید محتوای دانشگاهی، حقوقی یا پزشکی) این ویژگی یک نقطه قوت مهم تلقی می‌شود.

۵. قیمت‌گذاری پلکانی و دسترسی ارزان‌تر نسبت به نسل قبل

همواره قیمت و شرایط استفاده برای کاربران ایرانی اهمیت زیادی دارد. طبق اعلام OpenAI در ۲۰۲۵، ساختار هزینه های GPT-5 به شکل زیر است:

• مدل GPT‑5: هر یک میلیون توکن ورودی ۱.۲۵ دلار، خروجی ۱۰ دلار
• مدل GPT‑5-mini: ورودی ۰.۲۵ دلار، خروجی ۲ دلار
• مدل GPT‑5-nano: ورودی ۰.۰۵ دلار، خروجی ۰.۴ دلار

این مدل قیمت‌گذاری، دسترسی ایرانیان – چه توسعه‌دهنده و چه کاربر عادی – را به ابزارهای هوش مصنوعی با هزینه منطقی‌تر نسبت به سال ۲۰۲۳ (و حتی نسبت به رقبای خارجی مانند Gemini 2.5 Flash) ممکن می‌سازد.

برای کسانی که ابزارهای رایگان را ترجیح می‌دهند، پیشنهاد می‌کنیم راهنمای ابزارهای رایگان هوش مصنوعی ۲۰۲۵ را مطالعه کنند.

۶. بهبود ایمنی اطلاعات و کاهش خطاهای factual

یکی از مشکلات مهم GPT-4، تولید گاه‌به‌گاه اطلاعات غلط (فکت اشتباه) بود. GPT-5 با الگوریتم‌های بهبود یافته در LongFact و FactScore، توانسته نرخ خطا را تا ۸۰٪ کاهش دهد. این امر مخصوصاً برای موضوعات حساس مثل تحلیل بازار، حقوق، پزشکی یا تولید محتوای خبری برای کاربران فارسی اهمیت بسیاری دارد.

GPT-5 علاوه بر ارائه منابع و استناد دقیق‌تر، قادر است محدودیت‌های دانش یا داده خود را هم شفاف‌تر بیان کند (مثلاً اعلام کند اطلاعات مربوط به سال ۲۰۲۵ است)، که به اعتماد کسب‌وکارهای محتوامحور ایرانی دامن می‌زند.

پیشرفت تعامل با ابزارهای خارجی و اتوماسیون پیشرفته

نسخه جدید GPT-5 قادر است دستورات پیچیده‌تر را مستقیماً اجرا کند؛ مثلاً زنجیره‌ای از فرمان‌ها را به صورت ترتیبی یا همزمان پیاده کند، یا با ابزارهایی مانند APIهای فارسی و سرویس‌های ابری بومی تعامل عمیق‌تر برقرار نماید. این پیشرفت برای توسعه حرفه‌ای چت‌بات‌های فارسی، ساخت ویدئو با هوش مصنوعی فارسی و اتوماسیون شبکه‌های اجتماعی تاثیری مستقیم دارد.

۷. شخصی‌سازی و کنترل پیشرفته بر خروجی مدل

یکی از انتقادهای کاربران ایرانی از GPT-4، محدودیت در کنترل کیفیت و لحن خروجی بود. GPT-5 با پارامترهایی نظیر reasoning_effort (برای درجه استدلال) و verbosity (برای میزان توضیحات) امکان تنظیم دقیق‌تر خروجی را فراهم نموده است.

به طور خلاصه، این پیشرفت به متخصصان، معلمان، و حتی مدیران شرکت‌های محتوایی این قدرت را می‌دهد که مدل را با هدف مورد انتظار خود، فارسی‌سازی نمایند و خروجی را به سلیقه بومی تنظیم کنند.

۸. دسترسی گسترده و رایگان حتی با حساب معمولی

یک تفاوت اساسی با گذشته، ارائه GPT-5 در پلن رایگان (Free) است؛ البته با محدودیت روزانه. در حالی که کاربران نسخه Plus یا Pro دسترسی بیشتری دارند؛ اما کاربران ایرانی هم قادرند بدون پرداخت هزینه، امکانات پایه این مدل را تجربه کنند. این نکته برای فراگیر شدن هوش مصنوعی بین دانشجویان، معلمان و مارکترهای ایرانی اهمیت بسزایی دارد.

• در همه سطوح کاربری (Free, Plus, Pro)
• API قدرتمند برای توسعه‌دهندگان ایرانی

برای آشنایی با متنوع‌ترین خدمات و امکانات هوش مصنوعی گفتگوگر، پیشنهاد می‌کنیم راهنمای مرورگر ChatGPT Atlas؛ رقیب ایرانی Google Chrome با هوش مصنوعی یکپارچه را بخوانید.

۹. کلیدی‌ترین تفاوت‌ها؛ به روایت نمایندگان جامعه کاربری فارسی

براساس نظرات جمع‌آوری‌شده از کاربران و متخصصان هوش مصنوعی در شبکه‌های اجتماعی فارسی (۱۴۰۴-۲۰۲۵)، مهم‌ترین تفاوت‌ها از دیدگاه بومی شامل این موارد هستند:

1. توانایی حل مسائل آموزشگاهی و تولید محتوا به زبان فارسی با کیفیت بهتر
2. کاهش چشمگیر غلط‌های مفهومی و فرهنگی در رشته‌های پزشکی، حقوقی و تجاری داخل ایران
3. امکان ترکیب متن، صوت و تصویر برای ارائه پروژه‌های چندرسانه‌ای بومی
4. انعطاف‌پذیری در هزینه و سهولت اشتراک‌گذاری ابزارها

پاسخ به پرسش‌های متداول درباره تفاوت GPT-4 و GPT-5

GPT-5 چیست؟

جدیدترین مدل زبان OpenAI با توانایی استدلال، سرعت و دقت بالاتر که از انواع ورودی‌های متنی، صوتی و تصویری با امنیت بیشتر پشتیبانی می‌کند.

چه تفاوت‌هایی بین GPT-4 و GPT-5 وجود دارد؟

بالاتر رفتن سطح منطق، سرعت پاسخ، کاهش خطا، پاسخ‌های امن‌تر، پردازش متون طولانی‌تر، و یکپارچگی همه ابزارهای OpenAI.

آیا استفاده از GPT-5 رایگان است؟

در پلن رایگان امکان استفاده محدود وجود دارد. نسخه‌های Plus و Pro امکانات حداکثری را ارائه می‌دهند و توسعه‌دهندگان هم از API می‌توانند بهره‌مند شوند.

ویژگی‌های جدید GPT-5 کدام‌اند؟

Safe Completion، استدلال داخلی (inner reasoning)، پشتیبانی مولتی‌مدیا، API منعطف و کنترل دقیق بر خروجی.

چگونه به GPT-5 دسترسی پیدا کنیم؟

با ایجاد حساب در chat.openai.com و یا از طریق API برای توسعه دهندگان ایرانی و جهانی.

جمع‌بندی نویسنده

در نتیجه، بررسی تفاوت GPT-4 و GPT-5 نشان می‌دهد که نسل جدید مدل OpenAI نه‌تنها از نظر دقت و امنیت، بلکه از منظر امکانات فنی و مقرون‌به‌صرفه بودن نیز یک جهش تاریخی برای جامعه فناوری ایران است. تجربه من به عنوان یک متخصص تولید محتوا و مدرس ابزارهای دیجیتال تایید می‌کند که GPT-5 با کاهش ۸۰٪ خطا، پردازش متون طولانی و امکان کنترل دقیق بر خروجی، به‌خوبی پاسخگوی نیازهای روزافزون فعالان دیجیتال در ایران است.

با توجه به گسترش استفاده از هوش مصنوعی در بسترهای محلی و زبان فارسی، پیشنهاد می‌کنم اگر به دنبال رشد سریع، افزایش کیفیت تولید محتوا یا ساخت سرویس‌های نوین هوشمند هستید، همین امروز GPT-5 را امتحان کنید و تجربه خود را با سایر اعضای جامعه به اشتراک بگذارید. برای کسب دانش تخصصی‌تر و راهنمایی‌های عملی، پیشنهاد می‌کنم صفحات هوش مصنوعی برای تولید محتوا و معرفی اپلیکیشن‌های هوش مصنوعی موبایل را نیز مطالعه نمایید.

در دنیای رقابتی امروز، شناخت دقیق تفاوت GPT-4 و GPT-5، می‌تواند برگ برنده کسب‌وکار دیجیتال ایرانی شما باشد. اگر نیاز به مشاوره تخصصی یا اجرای پروژه با هوش مصنوعی دارید، از طریق پرشین اتومات در ارتباط باشید.

حسین روتیوند
پرشین اتومات | مرجع تخصصی ابزارها و آموزش‌های دیجیتال